Ẩm Thực Chay

Ăn Chay Là Gì?

Ăn chay là việc thực hành kiêng ăn thịt (thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản và thịt của bất kỳ động vật nào khác), và cũng có thể bao gồm kiêng các sản phẩm phụ của quá trình giết mổ động vật.

Người ăn chay là người sống theo chế độ ăn kiêng gồm ngũ cốc, các loại đậu, hạt, rau, trái cây, nấm, tảo, men và/hoặc một số thực phẩm không có nguồn gốc động vật khác (ví dụ như muối) có hoặc không chứa sữa, mật ong và/hoặc trứng.

Người ăn chay không ăn thực phẩm bao gồm hoặc đã được chế biến với sự hỗ trợ của các sản phẩm bao gồm hoặc được tạo ra từ bất kỳ bộ phận nào của thân động vật còn sống hoặc đã chết.

Đáng ngạc nhiên là một số người nhận mình là người ăn chay trong khi vẫn tiếp tục tiêu thụ các sản phẩm có chứa thịt động vật bị giết mổ như gelatin (làm từ da và xương xay sẵn, có trong Jell-O, viên nang bổ sung và phim chụp ảnh) và rennet (làm từ niêm mạc dạ dày bê, dùng để làm đông pho mát cứng).

Một số người có thể không biết rằng những thành phần động vật ẩn này thậm chí còn tồn tại. Những người khác biết về chúng nhưng cảm thấy rằng chúng chỉ là những thành phần phụ của một sản phẩm và do đó sự hiện diện của chúng không quan trọng.

Nhiều người không ăn thịt vì lý do đạo đức mà sử dụng các phụ phẩm của động vật thu được khi động vật vẫn còn sống. Sữa là một ví dụ điển hình, vì nhiều người ăn chay tiêu thụ nó hợp lý hóa hành vi của họ bằng cách chỉ ra rằng bò không bị giết để cung cấp cho con người sản phẩm phụ đặc biệt này.

Ăn chay có thể được áp dụng vì nhiều lý do khác nhau. Nhiều người phản đối việc ăn thịt vì tôn trọng sự sống của chúng sinh. Những động cơ đạo đức như vậy đã được hệ thống hóa theo các niềm tin tôn giáo khác nhau, cũng như ủng hộ quyền động vật. Các động cơ khác để ăn chay là liên quan đến sức khỏe, chính trị, môi trường, văn hóa, thẩm mỹ, kinh tế hoặc sở thích cá nhân.

Chế độ ăn kiêng cũng có nhiều biến thể: chế độ ăn chay ovo-lacto bao gồm cả trứng và các sản phẩm từ sữa, chế độ ăn chay ovo bao gồm trứng nhưng không phải sản phẩm từ sữa và chế độ ăn chay lacto bao gồm các sản phẩm từ sữa nhưng không phải trứng.

Chế độ ăn thuần chay không bao gồm tất cả các sản phẩm động vật, bao gồm cả trứng và sữa. Việc kiêng các sản phẩm động vật có thể cần bổ sung chế độ ăn uống để ngăn ngừa sự thiếu hụt như thiếu hụt vitamin B12, dẫn đến thiếu máu ác tính. Về mặt tâm lý học, sở thích ăn chay có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng kinh tế xã hội và các yếu tố tiến hóa của mỗi người.

Thực phẩm đóng gói và chế biến, chẳng hạn như bánh ngọt, bánh quy, kẹo, sô cô la, sữa chua và kẹo dẻo, thường chứa các thành phần động vật không quen thuộc và vì vậy có thể là mối quan tâm đặc biệt đối với những người ăn chay do khả năng chứa các chất phụ gia như vậy. Cảm giác của những người ăn chay khác nhau liên quan đến những thành phần này.

Một số người ăn chay xem xét kỹ nhãn sản phẩm để tìm các thành phần có nguồn gốc động vật, chẳng hạn như pho mát được làm bằng chất rennet, men dịch vị (lấy ở dạ dày bò con dùng làm cho đặc sữa khi chế biến pho mát),[8] trong khi những người ăn chay khác không phản đối việc tiêu thụ chúng hoặc không biết về sự hiện diện của chúng.

Chế độ ăn bán chay bao gồm phần lớn thực phẩm chay nhưng có thể bao gồm cá hoặc thịt gia cầm, hoặc đôi khi các loại thịt khác, không thường xuyên. Những người có chế độ ăn có cá hoặc gia cầm có thể xác định thịt chỉ là thịt của động vật có vú và có thể coi là ăn chay. Chế độ ăn chay theo chủ nghĩa đạo đức được mô tả là “tiêu thụ cá nhưng không bao gồm các loại thịt khác”

Lịch Sử Của Chế Độ Ăn Chay

Ghi chép sớm nhất về việc ăn chay có từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, khắc sâu lòng khoan dung đối với tất cả chúng sinh. Parshwanatha và Mahavira, các tirthankara thứ 23 & 24 trong Kỳ Na giáo lần lượt phục hưng và ủng hộ việc ăn chay ahimsa và Jain vào thế kỷ thứ 8 đến thứ 6 trước Công nguyên; hình thức ăn chay toàn diện nhất và nghiêm ngặt nhất

Trong văn hóa Ấn Độ, ăn chay có mối liên hệ chặt chẽ với thái độ không dùng bạo lực đối với động vật (được gọi là ahimsa ở Ấn Độ) trong nhiều thiên niên kỷ và được các nhóm tôn giáo và triết gia cổ vũ. Tác phẩm cổ của Ấn Độ về Tirukkural nhấn mạnh một cách rõ ràng và rõ ràng về việc tránh xa thịt và không sát sinh. Chương 26 của Tirukkural, đặc biệt là các câu ghép từ 251–260, chỉ đề cập đến việc ăn chay hoặc ăn thuần chay.

Trong số những người Hy Lạp, Ai Cập và những người khác, ăn chay có mục đích ý tế hoặc thanh tẩy trong nghi lễ. Ăn chay cũng được thực hành ở Hy Lạp cổ đại và bằng chứng đáng tin cậy sớm nhất cho lý thuyết và thực hành ăn chay ở Hy Lạp là từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên.

Orphics, một phong trào tôn giáo lan rộng ở Hy Lạp vào thời điểm đó, cũng thực hành và cổ vũ cho việc ăn chay. Giáo viên người Hy Lạp Pythagoras, người đã cổ vũ học thuyết vị tha về thuyết luân hồi, có thể đã thực hành ăn chay, nhưng cũng được ghi lại là người ăn thịt.

Một chân dung hư cấu của Pythagoras xuất hiện trong Metamorphoses của Ovid, trong đó ông ủng hộ hình thức ăn chay nghiêm ngặt. Chính nhờ bức chân dung này mà Pythagoras được người nói tiếng Anh biết đến nhiều nhất trong suốt thời kỳ đầu hiện đại và, trước khi xuất hiện từ “ăn chay”, những người ăn chay được gọi bằng tiếng Anh là “Pythagoreans”.

Ăn chay cũng được thực hiện vào khoảng sáu thế kỷ sau, trong một trường hợp khác (30 TCN – 50 CN) ở vùng phía bắc Thracia bởi bộ tộc Moesi (những người sinh sống ở Serbia và Bulgaria ngày nay), họ ăn mật ong, sữa và pho mát.

Ở Nhật Bản vào năm 675, Thiên hoàng Tenmu đã cấm giết và ăn thịt trong thời kỳ nông nghiệp bận rộn từ tháng 4 đến tháng 9 nhưng loại trừ việc ăn thịt chim và thú rừng. Những lệnh cấm này và một số lệnh cấm khác sau nhiều thế kỷ đã bị bãi bỏ vào thế kỷ 19 trong cuộc Duy tân Minh Trị.

Ở Trung Quốc, vào thời nhà Tống, ẩm thực Phật giáo đã trở nên phổ biến đến mức các quán ăn chay xuất hiện, nơi các đầu bếp sử dụng các nguyên liệu như đậu, gluten, rau củ và nấm để tạo ra các loại thịt tương tự như thịt lợn, gà, trứng và trứng cua.

Sau khi Cơ đốc giáo hóa thuộc Đế chế La Mã vào cuối thời cổ đại, việc ăn chay trên thực tế đã biến mất khỏi châu Âu, giống như ở những nơi khác, ngoại trừ ở Ấn Độ. Một số lệnh của các nhà tu hành ở châu Âu thời Trung cổ hạn chế hoặc cấm tiêu thụ thịt vì những lý do khổ hạnh, nhưng không ai trong số họ cấm cá.

Hơn nữa, định nghĩa thời Trung cổ về “cá” bao gồm các động vật như hải cẩu, cá heo, cá heo, ngỗng barnacle, cá nóc và hải ly. Chủ nghĩa ăn chay tái xuất hiện trong thời kỳ Phục hưng, trở nên phổ biến hơn trong thế kỷ 19 và 20.

Năm 1847, Hiệp hội ăn chay đầu tiên được thành lập tại Vương quốc Anh; Đức, Hà Lan và các nước khác theo sau. Năm 1886, thuộc địa ăn chay Nueva Germania được thành lập ở Paraguay, mặc dù khía cạnh ăn chay của nó sẽ tồn tại trong thời gian ngắn:345–358 Liên minh ăn chay quốc tế, một hiệp hội của các xã hội quốc gia, được thành lập vào năm 1908. Ở thế giới phương Tây, việc ăn chay ngày càng phổ biến trong suốt thế kỷ 20 do các mối quan tâm về dinh dưỡng, đạo đức và — gần đây — môi trường và kinh tế.

13 lợi ích của việc ăn chay khiến bạn bất ngờ

1. Lợi ích của việc ăn chay giúp da khỏe mạnh

Làn da bạn sẽ khỏe mạnh khi được bổ sung đầy đủ lượng vitamin, khoáng chất và nước. Các loại trái cây và rau quả có chứa rất nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa nên giúp làn da của bạn khỏe mạnh và ngăn ngừa nhiều bệnh tật.

2. Tác dụng của ăn chay giúp bạn giảm cholesterol

Mỡ động vật thường không mang lại nhiều lợi ích sức khỏe cho bạn vì chúng sẽ làm tăng mức cholesterol trong cơ thể. Trong khi đó, chế độ ăn chay sẽ chỉ cung cấp cho bạn đủ lượng cholesterol cần thiết cho cơ thể mỗi ngày. Các nghiên cứu ở Hàn Quốc cũng cho thấy những người thực hiện chế độ ăn chay lâu dài có lượng chất béo và cholesterol trong cơ thể thấp hơn so với người không ăn chay.

3. Ăn chay giúp bạn cải thiện sự trao đổi chất

Như đã nói ở trên, thực phẩm chay thường rất dễ tiêu hóa nên lợi ích của việc ăn chay sẽ giúp bạn tăng cường trao đổi chất. Ngoài ra, tỷ lệ trao đổi chất ở những người có chế độ ăn chay là khá cao nên sẽ càng giúp bạn đốt cháy nhiều chất béo để giảm cân.

4. Lợi ích của việc ăn chay giúp bạn tăng tuổi thọ

Bạn ăn nhiều trái cây và rau củ thông qua chế độ ăn chay sẽ giúp loại bỏ độc tố và hóa chất tích tụ trong cơ thể. Từ đó, chế độ ăn chay sẽ giúp bạn sống khỏe mạnh và kéo dài tuổi thọ.

5. Lợi ích của việc ăn chay giúp giảm huyết áp

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người ăn chay có huyết áp thấp hơn so với những người ăn thịt.Thực phẩm từ thực vật có xu hướng ít chất béo, natri và cholesterol nên tác động tích cực đến huyết áp của bạn. Trái cây và rau quả cũng có nồng độ kali tốt nên giúp bạn giảm huyết áp.

6. Ăn chay giúp bạn giảm nguy cơ bị béo phì

Khi ăn chay, bạn sẽ cẩn thận hơn trong việc lựa chọn thực phẩm nên sẽ tránh được tình trạng ăn quá nhiều hoặc chỉ lựa chọn những thực phẩm dựa trên cảm xúc. Khi không cần phải ăn kiêng món gì, bạn thậm chí còn có xu hướng ăn quá độ và làm tăng nguy cơ bị béo phì. Khoa nhi bệnh viện đại học Ghent ở Bỉ cho biết chế độ ăn chay trường là một trong những cách tốt nhất giúp giảm nguy cơ bị đột quỵ và béo phì.

7. Ăn chay giúp giảm rủi ro bị tiểu đường tuýp 2

Bạn thực hiện chế độ ăn chay lành mạnh sẽ giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 cũng như những biến chứng của bệnh. Những thực phẩm chay có chứa ít đường sẽ giúp bạn giữ lượng đường trong máu ổn định là ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, các loại hạt.

Theo một nghiên cứu cho thấy những người không ăn chay có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 cao hơn gấp đôi so với những người ăn chay.

8. Ăn chay giúp bạn giảm triệu chứng trầm cảm

Nhiều nghiên cứu cho thấy những người ăn chay thường hạnh phúc hơn nhiều so với người không ăn chay. Hơn nữa, những thực phẩm chay có nguồn gốc là thực phẩm hữu cơ sẽ có tác dụng làm mới tâm trí của bạn và giúp bạn có suy nghĩ tích cực.

9. Giảm nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể

Một nghiên cứu được tiến hành bởi Khoa Y học lâm sàng Nuffield tại Đại học Oxford cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể và chế độ ăn uống. Người không ăn chay hoặc người ăn thịt sẽ có rủi ro cao nhất, ngược lại người ăn chay có nguy cơ phát triển bệnh thấp nhất.

10. Ăn chay giúp bạn cải thiện sức khỏe tim

Những người ăn chay giảm 1/3 nguy cơ bị tử vong hoặc phải nhập viện vì bệnh tim. Lợi ích của việc ăn chay giúp cải thiện sức khỏe tim mạch với các loại ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, các loạt hạt, rau củ, trái cây…

Bạn nên chọn những thực phẩm có lượng chất xơ hòa tan cao và những thực phẩm giúp giữ lượng đường trong máu ổn định. Bằng cách này, bạn sẽ làm giảm cholesterol và từ đó giảm nguy cơ bị đau tim.

11. Ăn chay giúp bạn giảm nguy cơ bị ung thư

Chế độ ăn thuần chay sẽ giúp bạn giảm nguy cơ mắc các loại ung thư và ngăn ngừa một số bệnh ung thư ở phụ nữ. Trong khi đó, chế độ ăn chay lacto-ovo sẽ giúp bạn ngăn ngừa ung thư ở đường tiêu hóa. Hơn nữa, các chế độ ăn chay nói chung sẽ giúp bạn giảm thiểu phần nào nguy cơ mắc bệnh ung thư đại trực tràng.

Nhiều nghiên cứu cho rằng ăn đầy đủ trái cây và rau quả tươi trong chế độ ăn chay là yếu tố quan trọng giúp bạn giảm thiểu phần nào nguy cơ bị ung thư.

12. Ăn chay giúp bạn giảm triệu chứng hen suyễn

Một nghiên cứu của Thụy Điển cho thấy chế độ ăn chay, cụ thể là thuần chay, giúp bạn giảm các triệu chứng của bệnh hen suyễn. Kết quả là 22 trong số 24 người tham gia chế độ ăn thuần chay trong một năm nhận thấy sự cải thiện triệu chứng bệnh hen suyễn.

Các nhà nghiên cứu cho rằng một số loại thực phẩm từ động vật sẽ tạo ra phản ứng dị ứng hoặc viêm. Do đó, bạn có thể giảm đi triệu chứng bệnh khi loại bỏ những thực phẩm này khỏi chế độ ăn uống.

13. Ăn chay giúp bạn tăng sức khỏe xương

Tỷ lệ loãng xương thường thấp hơn ở những quốc gia xem chế độ ăn chay là chủ yếu. Các sản phẩm từ động vật sẽ ép canxi ra khỏi cơ thể bạn, gây ra tình trạng mất xương và loãng xương.

Hình Thức Ăn Chay

Tất cả các hình thức của chế độ ăn chay đều dựa trên thức ăn thực vật, nấm và các sản phẩm từ vi khuẩn. Có một số loại ăn chay trong đó có loại trừ hoặc bao gồm các loại thực phẩm khác nhau:

• Ăn chay theo Phật giáo đại thừa: là không ăn tất cả các sản phẩm từ động vật cũng như một số loại rau trong chi Hành (có mùi thơm đặc trưng của hành và tỏi), có thể tương ứng với các loại cây hành, hẹ, tỏi, nén và kiệu gọi chung là ngũ tân.
• Ăn chay có trứng (ovo; tiếng Latin nghĩa là trứng): có thể ăn trứng nhưng không ăn các sản phẩm từ sữa.
• Ăn chay có sữa (lacto; tiếng Latin: lactis nghĩa là sữa): có thể ăn các sản phẩm từ sữa, nhưng không ăn trứng.
• Ăn chay có cả sữa và trứng (ovo-lacto): có thể ăn một số sản phẩm từ động vật hoặc từ sữa như trứng, sữa và mật ong.
• Ăn chay hoàn toàn không sử dụng bất cứ thứ gì từ động vật (thuần chay) (vegan): không dùng tất cả các loại thịt động vật và sản phẩm từ động vật, bao gồm cả sữa, mật ong, và trứng, và cũng có thể loại trừ bất kỳ sản phẩm nào được thử nghiệm trên động vật, hoặc sử dụng các trang phục có nguồn gốc từ động vật (như giày da, áo da, áo lông thú, lông vũ..)
• Ăn chay sống hay là ăn chay tươi (Raw foodism): chỉ ăn các loại trái cây tươi và chưa nấu chín, các loại hạt và rau củ. Rau củ có thể chỉ được nấu chín lên đến một nhiệt độ nhất định.
• Ăn chay theo Kỳ Na giáo: có bao gồm sữa, nhưng không ăn trứng, mật ong, và các loại củ hay rễ cây.
• Ăn chay theo kiểu chỉ cho phép ăn các loại trái cây, các loại hạt, hạt giống, và thực vật khác nếu việc thu hoạch những thực phẩm này không gây hại đến cây trồng.
• Ăn chay theo chế độ thực dưỡng: chủ yếu ăn các loại ngũ cốc nguyên cám và đậu hoặc theo phương pháp dưỡng sinh của Ohsawa.